Signifo de adjektivo
Adjektivo estas vortspeco, kiu esprimas indikon de objekto kaj respondas je demandoj: какой? (= kiu?/kia?) , чей? (= kies?)
Adjektivoj laŭ sia signifo dividiĝas en kvalitajn, rilatigajn kaj posedajn.
Adjektvoj dependas de substantivoj, akordas kun ili, t.e. havas saman kazon, nombron kaj gengron kiujn havas la sunbstantovojn:
Baza formo de adjektivoj estas singulara vira nominativo:
Finaĵo -ой ĉiam estas akcentita.
Adjektivoj ekzistas en plena ( хоро́ший (= bona) , краси́вый (= bela) , тру́дный (= malfacila) ) aŭ mallonga ( хоро́ш , краси́в , тру́ден ) formo.
Plena formo fleksiĝas laŭ kazoj, nombroj kaj genroj. Adjektivoj en mallonga formo fleksiĝas laŭ nombroj kaj genroj, ili ne deklinaciiĝas ( рад (= gaja) , гото́в (= preta) , за́нят (= okupita) , до́лжен (= devigita) , бо́лен (= malsana) ).
Kvalitaj adjektivoj
Kvalitaj adjektivoj estas adjektivoj, kiuj esprimas kvaliton de objekto, t.e. tiun indikon, kiun povas havi objekto en plia aŭ malplia grado:
вку́сный (= bongusta) , вкусне́е (= pli bongusta) , са́мый вку́сный (= plej bongusta)
Kvalitaj adjektivoj povas esprimi deversajn ecojn de objekto:
-
laŭ koloro:
бе́лый (= blanka) , кра́сный (= ruĝa) , зелё́ный (= verda) , чё́рный (= nigra) -
laŭ formo kaj grandeco
квадра́тный (= kvadrata) , кру́глый (= ronda) , огро́мный (= grandega) , дли́нный (= longa) , коро́ткий (= mallonga) -
laŭ gusto:
сла́дкий (= dolĉa) , ки́слый (= acida) , солё́ный (= sala) , горя́чий (= varmega) , холо́дный (= malvarma) -
laŭ tempo:
до́лгий (= longa) , бы́стрый (= rapida) -
laŭ aspekta impreso
краси́вый (= bela) , безобра́зный (= malbela) -
laŭ eco:
вя́зкий (= viskoza) , хру́пкий (= rompebla) , про́чный (= firma) -
laŭ pezo:
тяжё́лый (= peza) , лё́гкий (= malpeza) , невесо́мый (= senpeza) -
laŭ odoro:
арома́тный (= bonodora) , паху́чий (= odora) , при́торный (= trodolĉa) -
laŭ temperaturo:
горя́чий (= varmega) , холо́дный (= malvarma) , тё́плый (= varma) -
laŭ sono:
гро́мкий (= laŭta) , ти́хий (= mallaŭta) -
laŭ karakterizaj propraĵoj kaj moralaj ecoj de homo:
до́брый (= bonkora) , весё́лый (= gaja) , хра́брый (= brava) -
laŭ fizikaj ecoj de homoj kaj bestoj:
си́льный (= forta) , сла́бый (= malforta) , то́лстый (= dika) , слепо́й (= blinda) -
kaj ktp.
Rilativaj adjektivoj
Rilativaj adjektivoj esprimas indikon de objekto rilate alian abjekton, t.e. difinas tiun econ, kiu montras rilaton:
-
je objekto aŭ materioalo:
фарфо́ровая посу́да (= porcelana vazaro) – посу́да из фарфо́ра (= vazaro de porcelano) -
je persono:
де́тская посте́ль (= beba lito) – посте́ль для дете́й (= lito por beboj) -
je besto:
петуши́ный гре́бень (= koka kresto) – гре́бень петуха́ (= kresto de koko) -
je loko:
морско́й бе́рег (= mara bordo) – бе́рег мо́ря (= bordo de maro) -
je tempo:
у́тренняя заря́дка (= matena ekzercado) – заря́дка, кото́рую де́лаем у́тром (= ekzercado, kiun ni faras matene) -
je tempo:
вчера́шняя газе́та (= hieraŭa gazeto) – газе́та, кото́рая вы́шла вчера́ (= gazeto, kiu eldoniĝis hieraŭ) -
je ago aŭ eco:
раздвижно́й стол (= faldtablo) – стол, кото́рый раздвига́ется (= tablo, kiun oni povas faldi) -
je nombro:
тройно́й прыжо́к (= trisalto) – прыжо́к в три приё́ма (= salto en tri movoj)
Ĉiuj rilativaj adjektivoj esprimas konstantajn, neŝanĝeblajn indikojn de objektoj, ili ne havas komparativajn gradojn.
Unu de antaŭsignoj de rilativaj adjektivoj estas sufiksoj -ан- (-ян), -янн-, -онн-, -овск-, -инск-, -енск-, -анск-:
Rilativaj adjektivoj ne havas mallonganformon, ne akordas kun adverboj о́чень (= tre) , соверше́нно (= tute) , ne derivas adverbojn je -о.
Posedaj adjektivoj
Posedaj adjektivoj montras posedeco de ia objekto al iu persono aŭ besto kaj respondas je demandoj чей? (= kies?) , чья? (= kies?) , чьё? (= kies?) :
Sufiksaj, kiujn oni uzas en posedaj adjektivoj: -ин- (-ын-), -ов- (-ев-), -ий- (-й-).
Plej ofte oni uzas posesivojn en parolado. En scienca kaj publicista stilo ili kutime ne estas uzataj.
Posedaj viraj singularaj adjektivoj en nominativo kaj akuzativo havas nulan finaĵon ( де́душкин (= ava) , во́лчий (= lupa) ), sed neŭtralaj kaj inaj en singularo kaj pluralo havas finaĵojn de mallongaj adjektivoj ( пти́цыно (= birda) , отцо́ва (= patra) , де́душкины (= avaj) , ли́сьи (= vulpa) ).
Literoj я, е, ю, и post ь en posedaj adjektivoj kun radikalo je sufiksa -й- esprimas ne nur vokalon en finaĵo, sed tamen sufikson -й-, per kiu estas farita la adjektivo:
- ли́сья [лисьйа] (= vulpo)
- ли́сью [лисьйу]
- ли́сьей [лисьйэй]
- ли́сьих [лисьйих]
Adjektivoj povas ŝanĝi kategorion, se oni uzas ilin fortfigure.
Rilativaj adjektivoj povas pasi al la kvalitaj:
| Rilativa | Kvalifika |
|---|---|
|
золото́е кольцо́
ora ringo
|
золото́й хара́ктер
ora karaktero
|
Posesivoj - al rilativaj kaj kvalitaj adjektivoj:
| Poseda | Rilativa | Kvalifika |
|---|---|---|
|
медве́жья ла́па
ursa piedo
|
медве́жья шу́ба
ursa piedo
|
медве́жья услу́га
ursa servo (malbona servo)
|
Komparacioj de adjektivoj
Adjektivoj povas havi komparaciajn gradojn: komparativan kaj supertalivan.
Derivado de komparativo
Komparacio de adjektivo montras, ke indiko de la objekto havas plian aŭ malplian gradon ol iaj aliaj objektoj:
| Simpla formo | ||
|---|---|---|
| Baza formo de adjektivo de kiu dereviĝas | Ilo de derivado: | Ekzemplo |
Adjektivoj de speco:
|
Sufikso -ее-, -ей-. |
|
Adjektivoj kun bazo je г, к, х, д, т, ст.
|
Sufikso -е- + alterno de fina konsonanta radikalo: г // ж, к // ч, х // ш, д // ж, т // ч |
|
Adjektivoj kun sufiksoj -к-, -ок-, -ек-:
|
Sufikso -е- + apokopo de sufiksoj -к-, -ок-, -ек-: |
|
Adjektivoj de speco:
|
Sufikso -ше-, (-же-, ще-) + mallongigo de fina konsonanto de bazo -г, -к |
|
|
De aliaj radikaloj |
|
| Konsista formo | ||
|
Vortoj бо́лее (= pli) , ме́нее (= malpli) + baza formo de adjektivo. |
|
Kelkaj adjektivoj ne havas simplan formon de komparacio: громо́здкий (= grandampleksa) , исхуда́лый (= malgrasiĝinta) , ли́шний (= malmanka) , ло́мкий (= rompiĝema) , ма́ссовый (= amasa) , отло́гий (= dekliva) , передово́й (= progresema) , ра́нний (= frua) , ро́бкий (= hontema) kaj kelkaj aliaj.
Derivado de superlativo
Superlativo montras, ke laŭ ia unu indiko la objekto superas ĉiujn aliajn objektojn:
| Simpla formo | ||
|---|---|---|
| Baza formo de adjektivo de kiu dereviĝas | Ilo de derivado: | Ekzemplo |
Adjektivoj de speco:
|
Sufikso -айш- + alterno de fina konsonanta radikalo: г // ж, к // ч, х // ш |
|
Adjektivoj de speco:
|
Sufikso -ейш-. |
|
|
Prefikso наи- + sufikso -ш- (apokopo de sufikso -ок): наи + -ш-; наи + -ейш- |
|
|
De aliaj radikaloj |
|
| Konsista formo | ||
|
Vorto са́мый (= adjective.4_5_2_ex17а) + baza formo de adjektivo |
|
|
Vortoj наибо́лее (= plej) , наиме́нее (= malplej) + baza formo de adjektivo. |
|
|
Simpla formo de komparacio + pronomo всех (= de ĉiuj) (por animitaj objektoj) aŭ всего (= de ĉio) (por neanimitaj objektoj) |
|
Sufikso -айш- ĉiam estas akcentita.
Ĉe kelkaj adjektivoj, kiuj havas en baza formo sufiksojn -ск-, -н-, -ов-, -ев-, -аст-, -ист-, -ат-, -лив, -к-, simpla formo de superlativo ne deriviĝas.
Mallonga formo de adjektivoj
Mallongaj kvalitaj adjektivoj respondas je demandoj како́в? (= kiu?/kia?) , какова́? (= kiu?/kia?) , каково́? (= kia?) , каковы́? (= kiuj?/kiaj?) kaj fleksiĝas laŭ genroj (en singularo) kaj nombroj.
Mallonga formo de adjektivo esprimas indikon de objekto en preciza tempo:
- круто́й бе́рег (= kruta bordo) – бе́рег крут (= bordo kruta)
- весё́лая де́вочка (= gaja knabino) – де́вочка весела́ (= knabino gaja)
- кру́глое лицо́ (= ronga vizaĝo) – лицо́ кругло́ (= vizaĝo ronda)
Derivado de mallonga formo de adjektivoj
Antaŭ fina konsonanto de radikalo estas vokalo:
- молодо́й (= juna) – мо́лод , молода́ , мо́лодо , мо́лоды
- горя́чий (= varmega) – горя́ч , горяча́ , горячо́ , горячи́
- похо́жий (= simila) – похо́ж , похо́жа , похо́же , похо́жи
Radikalo finiĝas je -к, antaŭ -к estas malmola konsonanto:
- кре́пкий (= firma) – кре́пок , крепка́ , кре́пко , кре́пки / крепки́
- лё́гкий (= malpeza) – лё́гок , легка́ , легко́ , легки́
- у́зкий (= malvasta) – у́зок , узка́ , у́зко , у́зки / узки́
Radikalo finiĝas je -н- aŭ je -к-, antaŭ kiu estas mola konsonanto aŭ -й:
- поле́зный (= utila) – поле́зен , поле́зна , поле́зно , поле́зны
- го́рький (= amara) – го́рек , горька́ , го́рько , го́рьки / горьки́
- сто́йкий (= tenema) – сто́ек , сто́йка / стойка́ , сто́йко , сто́йки
Memorfiksu: све́тлый (= hela) – све́тел , хи́трый (= ruza) – хитё́р
Esceptoj : по́лный (= plena) – по́лон , смешно́й (= ridinda) – смешо́н
Specialaj okazaĵoj de derivado de mallonga formo:
- большо́й (= granda) – вели́к , велика́ , велико́ , велики́
- ма́ленький (= eta) – мал , мала́ , мало́ , малы́
- злой (= malica) – зол , зла́ , зло́ , злы́
- чужо́й (= fremda) – чужд , чужда́ , чу́ждо , чу́жды / чужды́
Memoru mallongajn formojn de kelkaj adjektivoj:
Fleksado de adjektivoj laŭ nombroj kaj genroj
| Singularo | Pluralo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Vira genro
како́й?
kiu?/kia?
|
Neŭtra genro
како́е?
kia?
|
Ina genro
кака́я?
kiu?/kia?
|
Por ĉiuj genroj
каки́е?
kiuj?/kiaj?
|
|||||
| -ый | -ой | -ий | -ое | -ее | -ая | -яя | -ые | -ие |
|
но́вый
nova
|
родно́й
gepatra
|
ле́тний
somera
|
родно́е
|
ле́тнее
|
родна́я
|
ле́тняя
|
родны́е
|
ле́тние
|
Deklinacio de plenaj adjektivoj
Plenaj adjektivoj povas havi bazon je malmola konsonanto ( но́вый (= nova) , родно́й (= gepatra) , но́вое , родно́е , но́вая , родна́я ) kaj mola konsonanto ( ле́тний (= somera) , ле́тняя , ле́тнее ). Depende de tio ili havas diversajn finaĵojn ĉe deklinacio:
| Kazoj | Singularo | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Vira genro како́й? (= kiu?/kia?) |
Neŭtra genro како́е? (= kia?) |
Ina genro кака́я? (= kiu?/kia?) |
|||||
| -ый | -ой | -ий | -ое | -ее | -ая | -яя | |
|
Именительный
Nominativo
|
но́вый
nova
|
родно́й
gepatra
|
ле́тний
somera
|
родно́е
|
ле́тнее | родна́я | ле́тняя |
|
Родительный
Genitivo
|
но́вого
|
родно́го
|
ле́тнего
|
родно́го
|
ле́тнего | родно́й | ле́тней |
|
Дательный
Dativo
|
но́вому
|
родно́му
|
ле́тнему
|
родно́му
|
ле́тнему | родно́й | ле́тней |
|
Винительный
Akuzativo
|
но́вого* / но́вый
|
родно́го* / родно́й
|
ле́тнего* / ле́тний
|
родно́е
|
ле́тнее | родну́ю | ле́тнюю |
|
Творительный
Instumentalo
|
но́вым
|
родны́м
|
ле́тним
|
родны́м
|
ле́тним | родно́й | ле́тней |
|
Предложный
Prepozicia kazo
|
(о) но́вом
|
(о) родно́м
|
(о) ле́тнем
|
(о) родно́м
|
(о) ле́тнем | (о) родно́й | (о) ле́тней |
Noto
* En vira akuzatvo adjektivo, kiu akordas kun animita substantivo, havas finaĵon de genitivo, kaj se ĝi akordas kun neanimita substantivo, do havas finaĵon de nominativo:
- но́вого, родно́го (челове́ка)
- но́вый, родно́й (дом)
* Finaĵon -ого, -его oni legas kiel [ова / ава] - [ева]:
- родно́го [роднова]
- но́вого [новава]
- си́него [синева]
- ле́тнего [летнева]
| Kazoj | Pluralo | |
|---|---|---|
|
Por ĉiuj genroj каки́е? (= kiuj?/kiaj?) |
||
| -ые | -ие | |
|
Именительный
Nominativo
|
родны́е | ле́тние |
|
Родительный
Genitivo
|
родны́х | ле́тних |
|
Дательный
Dativo
|
родны́м | ле́тним |
|
Винительный
Akuzativo
|
родны́х / родны́е | ле́тниx / ле́тние |
|
Творительный
Instumentalo
|
родны́ми | ле́тними |
|
Предложный
Prepozicia kazo
|
(о) родны́х | (о) ле́тних |
Deklinacio de posedaj adjektivoj je -ий, -ье, -ья, -ьи
| Kazoj | Singularo | Pluralo | ||
|---|---|---|---|---|
|
Vira genro чей? (= kies?) |
Neŭtra genro чьё? (= kies?) |
Ina genro чья? (= kies?) |
Por ĉiuj genroj чьи? (= kies?) |
|
|
Именительный
Nominativo
|
ли́сий
vulpa
|
ли́сье
|
ли́сья
|
ли́сьи
|
|
Родительный
Genitivo
|
ли́сьего
|
ли́сьего
|
ли́сьей
|
ли́сьих
|
|
Дательный
Dativo
|
ли́сьему
|
ли́сьему
|
ли́сьей
|
ли́сьим
|
|
Винительный
Akuzativo
|
ли́сьего* / ли́сий
|
ли́сье
|
ли́сью
|
ли́сьи
|
|
Творительный
Instumentalo
|
ли́сьим
|
ли́сьим
|
ли́сьей
|
ли́сьими
|
|
Предложный
Prepozicia kazo
|
(о) ли́сьем
|
(о) ли́сьем
|
(о) ли́сьей
|
ли́сьих
|
Noto
* En vira akuzatvo adjektivo, kiu akordas kun animita substantivo, havas finaĵon de genitivo, kaj se ĝi akordas kun neanimita substantivo, do havas finaĵon de nominativo:
- ли́сьего (детё́ныша) (= vulpan (idon))
- ли́сий (хвост) (= vulpa (vosto))
Deklinacio de posedaj adjektivoj kun sufiksoj -ов (-ин)
| Kazoj |
Vira genro чей? (= kies?) |
Neŭtra genro чьё? (= kies?) |
||
|---|---|---|---|---|
|
Именительный
Nominativo
|
отцо́в
patra
|
ма́мин
patrina
|
отцо́во
|
ма́мино
|
|
Родительный
Genitivo
|
отцо́ва
|
ма́мина
|
отцо́ва
|
ма́миного
|
|
Дательный
Dativo
|
отцо́ву
|
ма́мину
|
отцо́ву
|
ма́миному
|
|
Винительный
Akuzativo
|
отцо́ва* / отцо́в | ма́миного* / ма́мин |
отцо́во
|
ма́мино
|
|
Творительный
Instumentalo
|
отцо́вым
|
ма́миным
|
отцо́вым
|
ма́миным
|
|
Предложный
Prepozicia kazo
|
отцо́вом
|
ма́мином
|
отцо́вом
|
ма́мином
|
| Kazoj |
Ina genro чья? (= kies?) |
Pluralo por ĉiuj genroj чьи? (= kies?) |
||
|---|---|---|---|---|
|
Именительный
Nominativo
|
отцо́ва
|
ма́мина
|
отцо́вы
|
ма́мины
|
|
Родительный
Genitivo
|
отцо́вой
|
ма́миной
|
отцо́вых
|
ма́миных
|
|
Дательный
Dativo
|
отцо́вой
|
ма́миной
|
отцо́вым
|
ма́миным
|
|
Винительный
Akuzativo
|
отцо́ву
|
ма́мину
|
отцо́вых* / отцо́вы
|
ма́миных* / ма́мины
|
|
Творительный
Instumentalo
|
отцо́вой
|
ма́миной
|
отцо́выми
|
ма́миными
|
|
Предложный
Prepozicia kazo
|
отцо́вой
|
ма́миной
|
отцо́вых
|
ма́миных
|
Noto
* En vira akuzatvo adjektivo, kiu akordas kun animita substantivo, havas finaĵon de genitivo, kaj se ĝi akordas kun neanimita substantivo, do havas finaĵon de nominativo:
- отцо́ва (бра́та) (= patran (fraton))
- отцо́в (дом) (= patra (domo))
- ма́миного (бра́та) (= patrinan (fraton))
- ма́мин (дом) (= patrina (domo))