więcej

Znaczenie przymiotnika

Przymiotnik jest częścią mowy, która oznacza właściwość przedmiotu i odpowiada na pytania: какой? (= jaki?) , чей? (= czyj?)

Przymiotniki według ich znaczeń dzielimy na jakościowe, relacyjne i dzierżawcze.

Przymiotniki są zależne od rzeczowników, są z nimi zgodne, czyli występują w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju, co rzeczowniki, do których należą:

но́вый дом (= nowy dom) , но́вая кни́га (= nowa książka) , но́вое окно́ (= nowe okno) , но́вые столы́ (= nowe stoły)

Formą podstawową przymiotników jest mianownik (nominativ) liczby pojedynczej rodzaju męskiego:

но́вый (= nowy) , большо́й (= duży) , ле́тний (= letni)

Na końcówkę -ой zawsze pada akcent.

Przymiotniki mogą mieć formę długą ( хоро́ший (= dobry) , краси́вый (= ładny) , тру́дный (= trudny) ) i formę krótką ( хоро́ш , краси́в , тру́ден ).

Forma długa odmienia się według przypadków, liczb i rodzajów. Przymiotniki w formie krótkiej odmienią ją się według liczby i rodzajów, ale nie według przypadków ( рад (= zadowolony) , гото́в (= gotowy) , за́нят (= zajęty) , до́лжен (= powinien) , бо́лен (= chory) ).

Przymiotniki jakościowe

Przymiotniki jakościowe są przymiotnikami, które nazywają jakość przedmiotu, czyli jakość, która może być w stopniu większym albo mniejszym:

си́льный (= silny) , сильне́е (= silniejszy) , бо́лее си́льный (= bardziej silny)
вку́сный (= smaczny) , вкусне́е (= bardziej smaczny) , са́мый вку́сный (= najbardziej smaczny)

Przymiotniki jakościowe mogą nazywać różne właściwości przedmiotu:

  • według koloru:
    бе́лый (= biały) , кра́сный (= czerwony) , зелё́ный (= zielony) , чё́рный (= czarny)
  • według kształtu i rozmiaru
    квадра́тный (= kwadratowy) , кру́глый (= okrągły) , огро́мный (= ogromny) , дли́нный (= długi) , коро́ткий (= krótki)
  • według smaku:
    сла́дкий (= słodki) , ки́слый (= kwaśny) , солё́ный (= słony) , горя́чий (= gorący) , холо́дный (= zimny)
  • według czasu:
    до́лгий (= długi) , бы́стрый (= szybki)
  • po wrażeniu zewnętrznym:
    краси́вый (= ładny) , безобра́зный (= brzydki)
  • według właściwości:
    вя́зкий (= lepki) , хру́пкий (= kruchy) , про́чный (= mocny)
  • według ciężkości:
    тяжё́лый (= ciężki) , лё́гкий (= lekki) , невесо́мый (= nieważki)
  • według zapachu:
    арома́тный (= aromatyczny) , паху́чий (= pachnący) , при́торный (= mdły)
  • według temperatury:
    горя́чий (= gorący) , холо́дный (= zimny) , тё́плый (= ciepły)
  • według dźwięku:
    гро́мкий (= głośny) , ти́хий (= cichy)
  • według cech charakteru oraz przymiot duchowych człowieka:
    до́брый (= dobry) , весё́лый (= wesoły) , хра́брый (= odważny)
  • według cech fizycznych ludzi i zwierząt:
    си́льный (= silny) , сла́бый (= słaby) , то́лстый (= gruby) , слепо́й (= ślepy)
  • i niektóre inne.

Przymiotniki relacyjne

Przymiotniki relatywne nazywają oznakę przedmiotu poprzez relację do innego przedmiotu, czyli nazywają właściwość, która wskazuje na relację:

  • do przedmiotu albo materiału:
    фарфо́ровая посу́да (= naczynia porcelanowe) посу́да из фарфо́ра (= naczynia z porcelany)
  • do osoby:
    де́тская посте́ль (= łóżko dziecięce) посте́ль для дете́й (= łóżko dla dzieci)
  • do zwierzęcia
    петуши́ный гре́бень (= koguci grzebień) гре́бень петуха́ (= grzebień koguta)
  • do miejsca:
    морско́й бе́рег (= morski brzeg) бе́рег мо́ря (= brzeg morza)
  • do czasu:
    у́тренняя заря́дка (= poranna gimnastyka) заря́дка, кото́рую де́лаем у́тром (= gimnastyka, którą wykonujemy nad ranem)
  • do czasu:
    вчера́шняя газе́та (= wczorajsza gazeta) газе́та, кото́рая вы́шла вчера́ (= gazeta, która wyszła wczoraj)
  • do czynności, jako właściwości:
    раздвижно́й стол (= stół rozsuwany) стол, кото́рый раздвига́ется (= stół, który się rozsunąć)
  • do liczby:
    тройно́й прыжо́к (= potrójny skok) прыжо́к в три приё́ма (= skok na trzy razy)

Wszystkie przymiotniki relatywne nazywają stałe, niezmienne właściwości przedmiotów, nie mają stopni porównania.

Jedną z cech przymiotników relacyjnych są przyrostki -ан- (-ян), -янн-, -онн-, -овск-, -инск-, -енск-, -анск-:

ко́жаный (= skórzany) , гли́няный (= gliniany) , оловя́нный (= cynowy) , демонстраци́онный (= demonstracyjny) , янва́рский (= styczniowy) , украи́нский (= ukraiński)

Przymiotniki relacyjne nie mają krótkiej formy, nie łączą się z przysłówkami о́чень (= bardzo) i соверше́нно (= całkowicie) oraz nie tworzą przysłówków na .

Przymiotniki dzierżawcze

Przymiotniki dzierżawcze wskazują na przynależność przedmiotu jakiejś osobie albo zwierzęciu i odpowiadają na pytania чей? (= czyj?) , чья? (= czyja?) , чьё? (= czyje?) :

ма́мино пальто́ (= palto mamy) , де́душкин дом (= dziadkowy dom) , медве́жья берло́га (= niedźwiedzi barłóg) , пти́цыно гнездо́ (= gniazdo ptaka)

Przyrostki charakterystyczne dla przymiotników dzierżawczych: -ин- (-ын-), -ов- (-ев-), -ий- (-й-).

ма́мин (= mamy) , па́пин (= taty) , сини́цын (= sikorki) , ку́рицын (= kurzy) , отцо́в (= ojca) , дедо́в (= dziadka) , ли́сий (= lisa) , во́лчий (= wika)

Przymiotniki dzierżawcze są używane w mowie potocznej. W stylach naukowym oraz publicystycznym zazwyczaj nie są one używane.

Przymiotniki dzierżawcze rodzaju męskiego w mianowniku i bierniku liczby pojedynczej mają końcówkę zerową ( де́душкин (= dziadkowy) , во́лчий (= wilczy) ), a rodzaju żeńskiego i nijakiego l.p. i l. mn. – końcówki krótkich przymiotników ( пти́цыно (= ptasi) , отцо́ва (= należąca do ojca) , де́душкины (= dziadkowe) , ли́сьи (= lisie) ).

Litery я, е, ю, и po ь (znaku oddzielającego) w przymiotnikach dzierżawczych z tematem na przyrostkowy -й- oznaczają nie tylko odpowiednią samogłoskę końcówki, ale również przyrostek -й-, za pomocą którego został utworzony dany przymiotnik:

  • ли́сья [лисьйа] (= lisi)
  • ли́сью [лисьйу]
  • ли́сьей [лисьйэй]
  • ли́сьих [лисьйих]

Przymiotniki mogą zmieniać kategorię, w przypadku użycia w znaczeniu przenośnym.

Przymiotniki relacyjne mogą zmieniać się w jakościowe:

Relacyjny Jakościowy
золото́е кольцо́
złoty pierścień
золото́й хара́ктер
złoty charakter

Dzierżawcze - w relacyjne i jakościowe:

Dzierżawczy Relacyjny Jakościowy
медве́жья ла́па
łapa niedźwiedzia
медве́жья шу́ба
futro niedźwiedzia
медве́жья услу́га
usługa niedźwiedzia

Stopniowanie przymiotników

Przymiotniki mogą mieś stopnie porównania: stopień wyższy i najwyższy.

Tworzenie drugiego stopnia

Stopień wyższy przymiotnika wskazuje na to, że przypisana mu właściwość przejawia się w nim w większym albo mniejszym stopniu niż w innym przedmiocie albo przedmiotach:

Prosta forma
Forma podstawowa przymiotnika, od którego tworzą się Środek tworzenia Przykład
Przymiotniki typu:
  • о́стрый (= ostry)
  • интере́сный (= ciekawy)
Przyrostek -ее-, -ей-.
  • остре́е (= ostrzejszy)
  • интере́снее (= ciekawszy)
Przymiotniki z tematem na г, к, х, д, т, ст.
  • жа́ркий (= gorący)
  • ти́хий (= cichy)
  • дорого́й (= drogi)
  • молодо́й (= młody)
  • круто́й (= stromy)
Przyrostek -е- + alternacja końcowej spółgłoski tematu: г // ж, к // ч, х // ш, д // ж, т // ч
  • жа́рче (= gorętszy)
  • ти́ше (= cichszy)
  • доро́же (= droższy)
  • моло́же (= młodszy)
  • кру́че (= bardziej stromy)
Przymiotniki z przyrostkami -к-, -ок-, -ек-:
  • ни́зкий (= niski)
  • высо́кий (= wysoki)
Przyrostek -е- + oderwanie przyrostków -к-, -ок-, -ек-:
  • ни́же (= niższy)
  • вы́ше (= wyższy)
Przymiotniki typu:
  • до́лгий (= długi)
  • то́нкий (= cienki)
  • сла́дкий (= słodki)
  • стро́гий (= surowy)
Przyrostek -ше-, (-же-, ще-) + oderwanie końcowej spółgłoski tematu -г, -к
  • до́льше (= dłuższy)
  • то́ньше (= cieńszy)
  • сла́ще (= słodszy)
  • стро́же (= surowszy)
  • хоро́ший (= dobry)
  • плохо́й (= zły)
  • ма́ленький (= mały)
Od innych tematów
  • лу́чше (= lepszy)
  • ху́же (= gorszy)
  • ме́ньше (= mniejszy)
Forma złożona
  • твё́рдый (= twardy)
  • сла́бый (= słaby)
  • сла́дкий (= słodki)
Za pomocą słów бо́лее (= bardziej) , ме́нее (= mniej) + forma podstawowa przymiotnika.
  • бо́лее твё́рдый (= twardszy)
  • ме́нее сла́бый (= mniej słaby)
  • бо́лее сла́дкий (= bardziej słodki)

Niektóre przymiotniki nie mają prostej formy stopnia wyższego: громо́здкий (= nieporęczny) , исхуда́лый (= wychudzony) , ли́шний (= zbędny) , ло́мкий (= łamliwy) , ма́ссовый (= masowy) , отло́гий (= pochyły) , передово́й (= przedni) , ра́нний (= poranny) , ро́бкий (= wstydliwy) oraz niektóre inne.

Tworzenie trzeciego stopnia

Stopień najwyższy wskazuje na to, że po jednej z właściwości dany przedmiot przewyższa wszystkie inne przedmioty:

Prosta forma
Forma podstawowa przymiotnika, od którego tworzą się Środek tworzenia Przykład
Przymiotniki typu:
  • стро́гий (= surowy)
  • кра́ткий (= krótki)
  • ти́хий (= ciszy)
  • высо́кий (= wysoki)
Przyrostek -айш- + alternacja końcowej spółgłoski tematu:
г // ж, к // ч, х // ш

  • строжа́йший (= najsurowszy)
  • кратча́йший (= najkrótszy)
  • тиша́йший (= najcichszy)
  • высоч[айший (= najwyższy)
Przymiotniki typu:
  • хра́брый (= odważny)
  • чуде́сный (= cudowny)
Przyrostek -ейш-.
  • храбре́йший (= najodważniejszy)
  • чуде́снейший (= najcudowniejszy)
  • высо́кий (= wysoki)
  • краси́вый (= piękny)
Za pomocą przedrostka наи- + przyrostka -ш- (oderwanie przyrostka -ок):
наи + -ш-; наи + -ейш-

  • наивы́сший (= najwyższy)
  • наикраси́вейший (= najpiękniejszy)
  • хоро́ший (= dobry)
  • плохо́й (= zły)
  • ма́ленький (= mały)
Od innych tematów
  • лу́чший (= lepszy)
  • ху́дший (= gorszy)
  • ме́ньший (= mniejszy)
Forma złożona
  • твё́рдый (= twardy)
  • досту́пный (= dostępny)
Za pomocą słowa са́мый (= adjective.4_5_2_ex17а) + podstawowa forma przymiotnika
  • са́мый твё́рдый (= najbardziej twardy)
  • са́мый досту́пный (= najbardziej dostępny)
  • ве́рный (= wierny)
  • весё́лый (= wesoły)
Za pomocą słów наибо́лее (= najbardziej) , наиме́нее (= najmniej) + forma podstawowa przymiotnika.
  • наибо́лее ве́рный (= najbardziej wierny)
  • наиме́нее весё́лый (= najmniej wesoły)
  • гру́стный (= smutny)
  • у́мный (= mądry)
  • интере́сный (= ciekawy)
Forma prosta stopnia wyższego + zaimek всех (= wszystkich) (dla przedmiotów ożywionych) albo всего (= wszystkiego) (dla przedmiotów nieożywionych).
  • грустне́е всex (= najsmutniejszy ze wszystkich)
  • умне́е всex (= najmądrzejszy ze wszystkich)
  • интере́снее всего (= najbardziej ciekawy)

Przyrostek -айш- jest zawsze akcentowany.

Od niektórych przymiotników, które w formie podstawowej mają przyrostek -ск-, -н-, -ов-, -ев-, -аст-, -ист-, -ат-, -лив, -к-, nie da się utworzyć formy prostej stopnia najwyższego. Są to słowa typu:

  • больно́й (= chory)
  • боево́й (= bojowy)
  • волокни́стый (= włóknisty)
  • голова́стый (= rozgarnięty)
  • гро́мкий (= głośny)
  • до́лгий (= długi)
  • дру́жеский (= przyjacielski)
  • круто́й (= stromy)
  • ло́мкий (= łamliwy)
  • родно́й (= rodzimy)
  • ра́нний (= poranny)
  • сухо́й (= suchy)
  • у́зкий (= wąski)
  • уме́лый (= doświadczony)
oraz niektóre inne.

Krótka forma przymiotników

Krótkie przymiotniki jakościowe odpowiadają na pytania како́в? (= jaki?) , какова́? (= jaka?) , каково́? (= jakie?) , каковы́? (= jakie?) i odmieniają się według rodzajów (w liczbie pojedynczej) oraz liczb.

Forma krótka przymiotnika oznacza właściwość przedmiotu w ten konkretny moment:

  • круто́й бе́рег (= stromy brzeg) бе́рег крут (= brzeg jest stromy)
  • весё́лая де́вочка (= wesoła dziewczynka) де́вочка весела́ (= dziewczynka jest wesoła)
  • кру́глое лицо́ (= okrągła twarz) лицо́ кругло́ (= twarz jest okrągła)

Tworzenie krótkiej formy przymiotników

Przed ostatnią spółgłoską tematu znajduje się samogłoska:

  • молодо́й (= młody) мо́лод , молода́ , мо́лодо , мо́лоды
  • горя́чий (= gorący) горя́ч , горяча́ , горячо́ , горячи́
  • похо́жий (= podobny) похо́ж , похо́жа , похо́же , похо́жи

Temat jest zakończony na , przed znajduje się twarda spółgłoska:

  • кре́пкий (= mocny) кре́пок , крепка́ , кре́пко , кре́пки / крепки́
  • лё́гкий (= lekki) лё́гок , легка́ , легко́ , легки́
  • у́зкий (= wąski) у́зок , узка́ , у́зко , у́зки / узки́

Temat jest zakończony na -н- albo na -к-, przed którym znajduje się miękka spółgłoska albo :

  • поле́зный (= korzystny) поле́зен , поле́зна , поле́зно , поле́зны
  • го́рький (= gorzki) го́рек , горька́ , го́рько , го́рьки / горьки́
  • сто́йкий (= stabilny) сто́ек , сто́йка / стойка́ , сто́йко , сто́йки

Zapamiętaj: све́тлый (= jasny) све́тел , хи́трый (= chytry) хитё́р

Wyjątki: по́лный (= pełny) по́лон , смешно́й (= śmieszny) смешо́н

Szczególne przypadki tworzenia formy krótkiej:

  • большо́й (= duży) вели́к , велика́ , велико́ , велики́
  • ма́ленький (= mały) мал , мала́ , мало́ , малы́
  • злой (= zły) зол , зла́ , зло́ , злы́
  • чужо́й (= cudzy) чужд , чужда́ , чу́ждо , чу́жды / чужды́

Zapamiętaj krótkie formy niektórych przymiotników:

рад , гото́в , за́нят , до́лжен , бо́лен

Zmiana liczby i rodzaju przymiotników

Końcówka mianownika długich form przymiotników
Liczba pojedyncza Liczba mnoga
Rodzaj męski
како́й?
jaki?
Rodzaj nijaki
како́е?
jakie?
Rodzaj żeński
кака́я?
jaka?
Dla wszystkich rodzajów
каки́е?
jakie?
-ый -ой -ий -ое -ее -ая -яя -ые -ие
но́вый
nowy
родно́й
rodzimy
ле́тний
letni
родно́е
ле́тнее
родна́я
ле́тняя
родны́е
ле́тние

Deklinacja długich form przymiotników

Długie przymiotniki mogą mieć podstawę zakończoną na twardą spółgłoskę ( но́вый (= nowy) , родно́й (= rodzimy) , но́вое , родно́е , но́вая , родна́я ) i miękką spółgłoskę ( ле́тний (= letni) , ле́тняя , ле́тнее ). W zależności od tego, na jaką spółgłoskę są zakończone, mają różne końcówki przy odmianie:

Przypadki Liczba pojedyncza
Rodzaj męski
како́й? (= jaki?)
Rodzaj nijaki
како́е? (= jakie?)
Rodzaj żeński
кака́я? (= jaka?)
-ый -ой -ий -ое -ее -ая -яя
Именительный
Mianownik
но́вый
nowy
родно́й
rodzimy
ле́тний
letni
родно́е
ле́тнее родна́я ле́тняя
Родительный
Dopełniacz
но́вого
родно́го
ле́тнего
родно́го
ле́тнего родно́й ле́тней
Дательный
Celownik
но́вому
родно́му
ле́тнему
родно́му
ле́тнему родно́й ле́тней
Винительный
Biernik
но́вого* / но́вый
родно́го* / родно́й
ле́тнего* / ле́тний
родно́е
ле́тнее родну́ю ле́тнюю
Творительный
Narzędnik
но́вым
родны́м
ле́тним
родны́м
ле́тним родно́й ле́тней
Предложный
Miejscownik
(о) но́вом
(о) родно́м
(о) ле́тнем
(о) родно́м
(о) ле́тнем (о) родно́й (о) ле́тней

Uwaga

* Przymiotnik w bierniku rodzaju męskiego, który jest zgodny z rzeczownikiem żywotnym, ma końcówkę dopełniacza; z rzeczownikiem nieżywotnym - końcówki mianownika:

  • но́вого, родно́го (челове́ка)
  • но́вый, родно́й (дом)

* Końcówkę -ого, -его czytamy jako [ова / ава] - [ева]:

  • родно́го [роднова]
  • но́вого [новава]
  • си́него [синева]
  • ле́тнего [летнева]
Przypadki Liczba mnoga
Dla wszystkich rodzajów
каки́е? (= jakie?)
-ые -ие
Именительный
Mianownik
родны́е ле́тние
Родительный
Dopełniacz
родны́х ле́тних
Дательный
Celownik
родны́м ле́тним
Винительный
Biernik
родны́х / родны́е ле́тниx / ле́тние
Творительный
Narzędnik
родны́ми ле́тними
Предложный
Miejscownik
(о) родны́х (о) ле́тних

Deklinacja przymiotników dzierżawczych na -ий, -ье, -ья, -ьи

Przypadki Liczba pojedyncza Liczba mnoga
Rodzaj męski
чей? (= czyj?)
Rodzaj nijaki
чьё? (= czyje?)
Rodzaj żeński
чья? (= czyja?)
Dla wszystkich rodzajów
чьи? (= czyje?)
Именительный
Mianownik
ли́сий
lisa
ли́сье
ли́сья
ли́сьи
Родительный
Dopełniacz
ли́сьего
ли́сьего
ли́сьей
ли́сьих
Дательный
Celownik
ли́сьему
ли́сьему
ли́сьей
ли́сьим
Винительный
Biernik
ли́сьего* / ли́сий
ли́сье
ли́сью
ли́сьи
Творительный
Narzędnik
ли́сьим
ли́сьим
ли́сьей
ли́сьими
Предложный
Miejscownik
(о) ли́сьем
(о) ли́сьем
(о) ли́сьей
ли́сьих

Uwaga

* Przymiotnik w bierniku rodzaju męskiego, który jest zgodny z rzeczownikiem żywotnym, ma końcówkę dopełniacza; z rzeczownikiem nieżywotnym - końcówki mianownika:

  • ли́сьего (детё́ныша) (= dziecko lisa)
  • ли́сий (хвост) (= ogon lisa)

Deklinacja przymiotników dzierżawczych z przyrostkiem -ов (-ин)

Przypadki Rodzaj męski
чей? (= czyj?)
Rodzaj nijaki
чьё? (= czyje?)
Именительный
Mianownik
отцо́в
ojca
ма́мин
mamy
отцо́во
ма́мино
Родительный
Dopełniacz
отцо́ва
ма́мина
отцо́ва
ма́миного
Дательный
Celownik
отцо́ву
ма́мину
отцо́ву
ма́миному
Винительный
Biernik
отцо́ва* / отцо́в ма́миного* / ма́мин
отцо́во
ма́мино
Творительный
Narzędnik
отцо́вым
ма́миным
отцо́вым
ма́миным
Предложный
Miejscownik
отцо́вом
ма́мином
отцо́вом
ма́мином
Przypadki Rodzaj żeński
чья? (= czyja?)
Liczba mnoga dla wszystkich rodzajów
чьи? (= czyje?)
Именительный
Mianownik
отцо́ва
ма́мина
отцо́вы
ма́мины
Родительный
Dopełniacz
отцо́вой
ма́миной
отцо́вых
ма́миных
Дательный
Celownik
отцо́вой
ма́миной
отцо́вым
ма́миным
Винительный
Biernik
отцо́ву
ма́мину
отцо́вых* / отцо́вы
ма́миных* / ма́мины
Творительный
Narzędnik
отцо́вой
ма́миной
отцо́выми
ма́миными
Предложный
Miejscownik
отцо́вой
ма́миной
отцо́вых
ма́миных

Uwaga

* Przymiotnik w bierniku rodzaju męskiego, który jest zgodny z rzeczownikiem żywotnym, ma końcówkę dopełniacza; z rzeczownikiem nieżywotnym - końcówki mianownika:

  • отцо́ва (бра́та) (= brata ojca)
  • отцо́в (дом) (= dom ojca)
  • ма́миного (бра́та) (= brata mamy)
  • ма́мин (дом) (= dom mamy)
wróć do początku