więcej

Znaczenie czasownika

Czasownik jest częścią zdania, która nazywa czynność albo stan przedmiotu i odpowiada na pytania что де́лать? (= co robić?) , что сде́лать? (= co zrobić?) :

  • писа́ть (= pisać) написа́ть (= napisać)
  • эконо́мить (= oszczędzać) сэконо́мить (= zaoszczędzić)
  • рабо́тать (= pracować) порабо́тать (= popracować)

To znaczenie jest wyrażane za pomocą kategorii rodzaju, czasu, osoby, trybu i sposobu. W zdaniu czasowniki zazwyczaj występują w postaci orzeczenia.

Nieokreślona forma czasownika (bezokolicznik)

Czasownik ma formę podstawową, która nazywa się formą nieokreśloną czasownika (albo bezokolicznikiem):

идти́ (= iść) , нести́ (= nieść) , гуля́ть (= spacerować) , благодари́ть (= dziękować) , бере́чь (= chronić) , печь (= piec) , занима́ться (= zajmować się) , тренирова́ться (= trenować)

Ta forma nie wskazuje na czas, liczbę osobę, ani rodzaj.

Czasowniki w zdaniu są orzeczeniem.

Czasowniki w bezokoliczniku odpowiadają na pytanie что де́лать? (= co robić?) albo что сде́лать? (= co zrobić?) :

писа́ть – написа́ть (= pisać – napisać) , ви́деть – уви́деть (= widzieć – zobaczyć) , везти́ (= wieźć) , пройти́ (= przejść) , найти́ (= znaleźć)

Czasowniki w formie bezokolicznikowej mają aspekt, mogą być przechodnie i nieprzechodnie, koniugacje. Czasowniki w bezokoliczniku posiadają przyrostki słowotwórcze:

что де́лать? (= co robić?) что сде́лать? (= co zrobić?)
przyrostek -ть
чита́ть
czytać
прочита́ть
przeczytać
возража́ть
zaprzeczać
возрази́ть
zaprzeczyć
реаги́ровать
reagować
отреаги́ровать
zareagować
przyrostek -ти
ползти́
pełznąć
приползти́
przypełznąć
трясти́
trząść
вытрясти́
wytrząść
расти́
rosnąć
подрасти́
podrosnąć
zakończenie zerowe (na -чь)*
бере́чь
chronić
сбере́чь
uchronić
жечь
palić
сжечь
spalić
стричь
strzyc
постри́чь
postrzyc

Uwaga

* W czasownikach na -чь ( печь (= piec) , бере́чь (= chronić) , стере́чь (= pilnować) ) -чь nie jest końcówką, tylko częścią rdzenia (z zerowym przyrostkiem słowotwórczym), co potwierdza się przy odmianie czasowników:

  • печь (= piec) печё́т (= piecze)
  • бере́чь (= chronić) бережё́т (= chroni)
  • стере́чь (= pilnować) стережё́т (= pilnuje)

Aspekt czasownika

Czasowniki mogą być niedokonane (odpowiadają na pytanie что де́лать? (= co robić?) ):

стро́ить (= budować ) де́лать (= robić) писа́ть (= pisać) опира́ться (= opierać się) достига́ть (= osiągać)

i dokonane (odpowiadają na pytanie что сде́лать? (= co zrobić?) ):

постро́ить (= zbudować) сде́лать (= zrobić) написа́ть (= napisać) опере́ться (= oprzeć się) дости́гнуть (= osiągnąć)

Czasowniku jednego aspektu może odpowiadać czasownik innego aspektu o tym samym znaczeniu leksykalnym. Takie czasowniki tworzą parę aspektową.

Aspekt dokonany Aspekt niedokonany
писа́ть
pisać
написа́ть
napisać
объедини́ть
połączyć
объединя́ться
łączyć się
дости́гнуть
osiągnąć
достига́ть
osiągać
отве́тить
odpowiedzieć
отвеча́ть
odpowiadać
купи́ть
kupić
покупа́ть
kupować
де́лать
robić
сде́лать
zrobić

Przy tworzeniu czasowników jednego aspektu od czasowników innego aspektu wykorzystujemy przedrostki i/ albo przedrostki.

Alternacje samogłosek i spółgłosek w rdzeniu słowa

Tworzenie aspektu czasownika może powodować alternację samogłosek i społugłosek w rdzeniu słowa.

Następuje alternacja dźwięków (samogłoski i spółgłoski) Aspekt dokonany Aspekt niedokonany
о//а
опозда́ть
spóźnić się
опа́здывать
spóźniać się
е//и
стере́ть
zetrzeć
стира́ть
prać
о//ы
вздохну́ть
odetchnąć
вздыха́ть
oddychać
я//им
поня́ть
zrozumieć
понима́ть
rozumieć
а//ин
нача́ть
zacząć
начина́ть
zaczynać
д//ж
проводи́ть
spędzać
провожа́ть
odprowadzać
д//жд
победи́ть
zwyciężyć
побежда́ть
zwyciężać
ж//г
изложи́ть
wyjaśnić
излага́ть
wyjaśniać
т//ч
отве́тить
odpowiedzieć
отвеча́ть
odpowiadać
з//ж
снизи́ть
zniżyć
снижа́ть
obniżać
м//мл
утоми́ть
zmęczyć
утомля́ть
męczyć
ст//щ
прости́ть
wybaczyć
проща́ть
wybaczać
т//щ
защити́ть
ochronić
защища́ть
bronić
с//ш
упроси́ть
uprosić
упра́шивать
upraszać
п//пл
укрепи́ть
wzmocnić
укрепля́ть
wzmacniać

Akcent, jako sposób tworzenia pary aspektowej

Czasem formy aspektowe różnią się tylko akcentem.

Aspekt dokonany Aspekt niedokonany
разре́зать (= rozciąć) разреза́ть (= rozcinać)
я
разре́жу
разреза́ю
ты
разре́жешь
разреза́ешь
он , она , оно
разре́жет
разреза́ет
мы
разре́жем
разреза́ем
вы
разре́жете
разреза́ете
они
разре́жут
разреза́ют
Aspekt dokonany Aspekt niedokonany
засы́пать (= zasypać) засыпа́ть (= zasypywać)
я
засы́плю
засыпа́ю
ты
засы́плешь
засыпа́ешь
он , она , оно
засы́плет
засыпа́ет
мы
засы́плем
засыпа́ем
вы
засы́плете
засыпа́ете
они
засы́плют
засыпа́ют
Aspekt dokonany Aspekt niedokonany
отре́зать (= odciąć) отреза́ть (= odcinać)
я
отре́жу
отреза́ю
ты
отре́жешь
отреза́ешь
он , она , оно
отре́жет
отреза́ет
мы
отре́жем
отреза́ем
вы
отре́жете
отреза́ете
они
отре́жут
отреза́ют

Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie

Czasowniki dzielimy na przechodnie:

  • чита́ть газе́ту (= czytać gazetę)
  • стро́ить дом (= budować dom)

i nieprzechodnie:

  • ходи́ть по у́лице (= chodzić o ulicy)
  • расти́ бы́стро (= rosnąć szybko)
  • бе́гать в па́рке (= biegać w parku)
  • ра́доваться жи́зни (= cieszyć się z życia)

Dzielenie czasowników na przechodnie i nieprzechodnie jest kategorią czasownikową, która wyraża relacje pomiędzy subiektem (tym, kto wykonuje czynność) i obiektem (tym, do kogo jest skierowana czynność).

Sens tej kategorii polega na tym, że subiekt wykonuje czynność, a jej rezultat "odbija się" albo "nie odbija się" na obiekcie, czyli przechodzi na niego albo nie przechodzi.

Czasowniki przechodnie

Czasowniki przechodnie to są czasowniki, które mogą się używać z rzeczownikiem albo zaimkiem w bierniku bez przyimka:

  • чита́ть газе́ту (= czytać gazetę)
  • ви́деть сестру́ (= widzieć siostrę)
  • писа́ть текст (= pisać tekst)

Czasowniki przechodnie oznaczają taką czynność, która przechodzi na inny przedmiot, na przykład:

люблю́ кого́?/что? – бра́та, конфе́ты, приро́ду, му́зыку
lubię kogo?/co? - brata, cukierki, przyrodę, muzykę

Czyli czasownik люби́ть (= lubić) jest przechodni.

Rzeczownik albo zaimek przy czasowniku przechodnim może występować w dopełniaczu:

  • jeżeli przy czasowniku jest zaprzeczenie:
    • Я написа́л (что?) текст. (= Napisałem (co?) tekst.)
    • Я не написа́л (чего?) те́кста. (= Nie napisałem (co?) tekst.)
    • Учени́к вы́учил (что?) урок. (= Uczeń nauczył się (czego?) lekcji.)
    • Учени́к не вы́учил (чего?) уро́ка. (= Uczeń nie nauczył się (czego?) lekcji.)
  • jeżeli czynność przechodzi nie na cały przedmiot, a jedynie na jego część:
    • вы́пил (что?) во́ду (= wypił (co?) wodę)
    • вы́пил (чего?) воды́ (= wypił (co?) wodę)
    • съел (что?) хлеб (= zjadł (co?) chleb)
    • съел (чего?) хле́ба (= zjadł (co?) chleb)
    • купи́л (что?) молоко́ (= kupił (co?) mleko)
    • купи́л (чего?) молока́ (= kupił (co?) mleko)

Czasowniki nieprzechodnie

Czasowniki nieprzechodnie są czasownikami o znaczeni czynności, która nie wymaga przedmiotu, na który ta czynność jest skierowana. Czasowniki nieprzechodnie oznaczają taką czynność, która nie oddziałuje bezpośrednio na inny przedmiot, na przykład:

  • бе́гать на лы́жах (= biegać na nartach)
  • купа́ться в мо́ре (= pływać w morzu)
  • ра́доваться пода́рку (= cieszyć się z prezentu)
Do czasowników nieprzechodnich należą wszystkie czasowniki zwrotne z przyrostkiem -ся (-сь).

Czasowniki zwrotne

Czasowniki z przyrostkiem -ся (-сь) nazywamy zwrotnymi:

  • учи́ть (= uczyć) учи́ться (= uczyć się)
  • встреча́ть (= spotykać) встреча́ться (= spotykać się)
  • умыва́ть (= myć) умыва́ться (= myć się)

Jedne czasowniki mogą być zwrotne i niezwrotne:

  • причё́сывать (= czesać) причё́сываться (= czesać się)
  • купа́ть (= kąpać) купа́ться (= kąpać się)

inne są tylko zwrotne (nie występują bez przyrostka -ся):

смея́ться (= śmiać się) , наде́яться (= mieć nadzieję) , боро́ться (= walczyć ) , кла́няться (= kłaniać się) , труди́ться (= trudzić się) , стара́ться (= starać się) , ложи́ться (= kłaść się) , горди́ться (= być dumnym) , остава́ться (= zostawać) , станови́ться (= stawać się) ...

Przyrostek -ся może występować po spółgłoskach:

извини́ться (= przeprosić) , удивля́ться (= dziwić się) , занима́ться (= zajmować się) , занима́ешься (= zajmujesz się) , одева́ться (= ubierać się) , боро́лся (= walczył) , горди́лся (= był dumny)

a przyrostek -сь – po samogłoskach:

встреча́юсь (= spotykam się) , горжу́сь (= jestem dumny) , стара́юсь (= staram się) , удивля́юсь (= dziwię się) , обнима́юсь (= przytulam się)

Tryb czasownika

Czasowniki się zmieniają według trybu. Rozróżniamy tryb oznajmujący, tryb warunkowy oraz tryb rozkazujący.

Tryb oznajmujący

Tryb oznajmujący wyraża realną czynność, która odbyła się, odbywa się albo będzie się odbywać w przeszłości, teraźniejszości albo przyszłości. Czasownik w trybie oznajmującym odmienia się według czasów:

Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły
строю
buduję
стро́ил
budował
бу́ду стро́ить
będę budować

W trybie oznajmującym czasowniki niedokonane mają trzy czasy gramatyczne:

Czas teraźniejszy Czas przeszły Przyszły złożony
  • чита́ю (= czytam)
  • чита́ем (= czytamy)
  • чита́л (= czytał)
  • чита́ла (= czytała)
  • бу́ду чита́ть (= będę czytać)
  • бу́дем чита́ть (= będziemy czytać)
  • строю (= buduję)
  • стро́им (= budujemy)
  • стро́ил (= budował)
  • стро́или (= budowali)
  • бу́ду стро́ить (= będę budować)
  • бу́дем стро́ить (= będziemy budować)

Czasowniki aspektu dokonanego mają dwa czasy:

Czas przeszły Czas przyszły prosty
  • прочита́л (= przeczytał)
  • прочита́ли (= przeczytali)
  • прочита́ю (= przeczytam)
  • прочита́ем (= przeczytamy)
  • постро́ил (= zbudował)
  • постро́или (= zbudowali)
  • постро́ю (= zbuduję)
  • постро́им (= zbudujemy)

Tryb przypuszczający

W trybie warunkowym czasownik oznacza czynność, która może się odbyć za określonych warunków:

  • сде́лал бы (= zrobiłby)
  • принё́с бы (= przyniósłby)

Forma trybu warunkowego obejmuje czasownik w formie czasu przeszłego i partykułę бы , którą piszemy osobno z czasownikiem, i która może znajdować się w dowolnym miejscu zdania pojedynczego.

Е́сли бы вы мне да́ли эту кни́гу, я бы прочита́л её́.
Jeżelibyście dali mi tę książkę, przeczytałbym ją.

Czasowniki w trybie warunkowym mogą zmieniać się według liczb, a w liczbie pojedynczej według rodzajów.

Czasownik nieokreślony Tryb warunkowy czasownika
Liczba pojedyncza Liczba mnoga
чита́ть
czytać
  • чита́л бы (R. m.)
  • чита́ла бы (R. ż. )
  • чита́ло бы (R. n.)
чита́ли бы

Tryb rozkazujący (imperativus)

Tryb rozkazujący wyraża zachętę do działania w postaci prośby albo rozkazu:

  • иди́ в шко́лу (= idź do szkoły) , иди́те в шко́лу (= idźcie do szkoły)
  • встань пора́ньше (= wstań wcześcniej) , вста́ньте пора́ньше (= wstańcie wcześniej)

Czasownik trybu rozkazującego nie odmienia się według czasów.

Czasowniki trybu rozkazującego zazwyczaj są używanie w 2 osobie:

  • прочита́й кни́гу (= przeczytaj książkę)
  • посмотри́ на у́лицу (= popatrz na ulicę)

Formy trybu rozkazującego są tworzone od tematu czasu teraźniejszego albo prostego czasu przyszłego za pomocą przyrostka -и-: пиши́ (= pisz) , неси́ (= nieś) albo przyrostka zerowego: чита́й (= czytaj) , познако́мь (= poznaj) .

Czasowniki trybu rozkazującego w liczbie pojedynczej mają zakończenie zerowe, a w liczbie mnogiej - końcówkę -те.

Czas teraźniejszy i przyszły prosty Tryb rozkazujący czasownika
Liczba pojedyncza Liczba mnoga
пи́шут
piszą
пиши́
pisz
пиши́те
piszcie
чита́ют
czytają
чита́й
czytaj
чита́йте
czytajcie
несу́т
niosą
неси́
nieś
неси́те
nieście
реша́ют
rozwiązują
реши́
rozwiąż
реши́те
rozwiążcie
познако́мят
poznają
познако́мь
poznaj
познако́мьте
poznajcie
беру́, беру́сь
biorę, biorę się
бери́, бери́сь
bierz, bierz się
бери́те, бери́тесь
bierzcie, bierzcie się

Tryb rozkazujący czasownika może być tworzony również za pomocą dodania do czasowników trybu oznajmującego czasu teraźniejszego partykuł пусть (= niech) , пуска́й (= niech) :

  • пусть чита́ет (= niech czyta)
  • пусть идёт (= niech idzie)

Czasy czasownika

Czas jest zmienną kategorią czasownikową, która oznacza czas dokonania czynności w stosunku do momentu mowy o tej czynności. W języku rosyjskim odmienne formy czasownika mają trzy czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły.

Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły
prosty złożony
я
говорю́
mówię
говори́л
mówił
бу́ду говори́ть
będę mówić
ты
говори́шь
говори́ла
бу́дешь говори́ть
оно
говори́т
говори́ло
бу́дет говори́ть
мы
говори́м
говори́ли
бу́дем говори́ть
вы
говори́те
говори́ли
бу́дете говори́ть
они
говоря́т
говори́ли
бу́дут говори́ть
я
пишу́
piszę
написа́л
napisał
напишу́
napiszę
бу́ду писа́ть
będę pisać

Czas teraźniejszy

Czas teraźniejszy pokazuje, że czynność odbywa się w momencie rozmowy. Mogą go mieć tylko czasowniki niedokonane. Formalnie jest wyrażane za pomocą końcówek osobowych czasownika:

  • чита́ю (= czytam)
  • чита́ешь (= czytasz)
  • чита́ет (= czyta)
  • чита́ем (= czytamy)
  • чита́ете (= czytacie)
  • чита́ют (= czytają)

Czasowniki czasu teraźniejszego odmieniają się według osób i liczb.

Czas teraźniejszy
Liczba Osoba Przykłady
Liczba pojedyncza
я
чита́ю (= czytam) , иду́ (= idę) , стро́ю (= buduję) , держу́ (= trzymam)
ты чита́ешь (= czytasz) , идё́шь (= idziesz) , стро́ишь (= budujesz) , де́ржишь (= trzymasz)
он , она , оно чита́ет (= czyta) , идё́т (= idzie) , стро́ит (= buduje) , де́ржит (= trzyma)
Liczba mnoga мы чита́ем (= czytamy) , идё́м (= idziemy) , стро́им (= budujemy) , де́ржим (= trzymamy)
вы чита́ете (= czytacie) , идё́те (= idziecie) , стро́ите (= budujecie) , де́ржите (= trzymacie)
они чита́ют (= czytają) , иду́т (= idą) , стро́ят (= budują) , де́ржат (= trzymają)

Czas przeszły

Czas przeszły pokazuje, że czynność odbywała się do momentu rozmowy. Czasowniki czasu przeszłego są tworzone od formy bezokolicznikowej za pomocą przyrostka -л-:

  • стро́ить (= budować) , стро́ил (= budował) , стро́ила (= budowała) , стро́или (= budowali)
  • рабо́тать (= pracować) , рабо́тал (= pracował) , рабо́тала (= pracowała) , рабо́тали (= pracowali)

Czasowniki w bezokoliczniku na -чь, -ти, -нуть (niedokonane) tworzą formy czasu przeszłego liczby pojedynczej rodzaju męskiego bez przyrostka -л-:

  • бере́чь (= chronić) , берёг (= chronił) , берегла́ (= chroniła)
  • нести́ (= nieść) , нёс (= niósł) , несла́ (= niosła)
  • печь (= piec) , пёк (= piekł) , пекла́ (= piekła)
  • со́хнуть (= schnąć) , сох (= schnął) , со́хла (= schła)

Uwaga

* Od czasownika идти́ (= iść) czas przeszły шёл (= szedł) , шла (= szła) , шли (= szli) ; od czasownika найти́ (= znaleźć) czas przeszły нашёл (= znalazł) , нашла (= znalazła) , нашли (= znaleźli) ; od czasownika расти́ (= rosnąć) рос (= rósł) , росла́ (= rosła) , росло́ (= rosło) , росли́ (= rośli) .

Czasowniki czasu przeszłego zmieniają się według liczby: рассказал (= opowiedział) , рассказали (= opowiedzieli) , a w liczbie pojedynczej – według rodzajów. W liczbie mnogiej czasowniki czasu przeszłego nie zmieniają się według osoby.

Rodzaj Liczba pojedyncza Liczba mnoga
Rodzaj męski я , ты , он
чита́л
мы , вы , они
чита́ли
Rodzaj żeński она
чита́ла
мы , вы , они
чита́ли
Rodzaj nijaki оно
чита́ло
мы , вы , они
чита́ли

Czas przyszły

Czas przyszły pokazuje, że czynność będzie się odbywać po momencie, w którym odbywa się rozmowa. Czas przyszły ma dwie formy: prostą i złożoną.

Forma złożonego czasu przyszłego czasownika niedokonanego składa się z czasu przyszłego czasownika быть oraz bezokolicznika formy niedokonanej: бу́ду чита́ть (= będę czytać) , бу́ду рабо́тать (= będę pracować) .

Od czasowników dokonanych tworzy się czas przyszły prosty: прочита́ю (= przeczytam) , od czasowników niedokonanych – czas przyszły złożony: бу́ду чита́ть (= będę czytać) .

Czas przyszły
Aspekt niedokonany Aspekt dokonany
Czas przyszły złożony Czas przyszły prosty
I koniugacja II koniugacja
я
бу́ду чита́ть
będę czytać
прочита́ю
przeczytam
посмотрю́
zobaczę
ты
бу́дешь чита́ть
będziesz czytać
прочита́ешь
przeczytasz
посмо́тришь
zobaczysz
он , она , оно
бу́дет чита́ть
będzie czytać
прочита́ет
przeczyta
посмо́трит
zobaczy
мы
бу́дем чита́ть
będziemy czytać
прочита́ем
przeczytamy
посмо́трим
zobaczymy
вы
бу́дете чита́ть
będziecie czytać
прочита́ете
przeczytacie
посмо́трите
zobaczycie
они
бу́дут чита́ть
będą czytać
прочита́ют
przeczytają
посмо́трят
zobaczą

Temat czasownika

Wszystkie formy czasowników tworzą się od dwóch rodzajów tematów czasowników:

  • od tematu bezokolicznika albo czasu przeszłego
  • od tematu czasu teraźniejszego.

Temat bezokolicznika (temat czasu przeszłego)

Temat bezokolicznika (temat czasu przeszłego) uzyskujemy za pomocą oderwania przyrostku ть, -ти dla bezokolicznika oraz -ла dla form czasu przeszłego: исправля́-ть (= poprawiać) (czasownik niedokonany), испра́ви-ть (= poprawić) (czasownik dokonany), испра́ви-ла (= poprawiła) (czasownik czasu przeszłego).

Temat czasu teraźniejszego i przyszłego

Temat czasu teraźniejszego występuje u czasowników niedokonanych, temat czasu przyszłego - u czasowników dokonanych. Tematy czasu teraźniejszego i przyszłego uzyskujemy za pomocą oderwania końcówki -ут / -ют, -ат / -ят od 3 osoby liczby mnogiej:

  • исправля́ют (= poprawiają) – temat czasu teraźniejszego od czasownika исправля́ть (= poprawiać) (czasownik niedokonany),
  • испра́вят (= poprawią) – temat czasu przyszłego od czasownika испра́вить (= poprawić) (czasownik dokonany).

Koniugacja czasowników

Koniugacja czasownika to odmiana czasownika według osoby i liczby. Przy odmianie zmieniają się końcówki czasowników. Rozróżniamy dwa typy koniugacji: I koniugacja oraz II koniugacja. Końcówki I i II koniugacji nazywamy końcówkami osobowymi czasownika.

Osoba I koniugacja II koniugacja
Liczba pojedyncza Liczba mnoga Liczba pojedyncza Liczba mnoga
1 / -ем / -им
2 -ешь -ете -ишь -ите
3 -ет -ут / -ют -ит -ат / -ят

Grupy czasowników

W zależności od relacji pomiędzy tematami bezokolicznika i czasu teraźniejszego, a także w zależności od przynależności do typu koniugacji, dzielimy czasowniki na klasy.

Klasy czasowników są grupami czasowników, które odmieniają się według tej samej koniugacji oraz dla których są charakterystyczne takie same relacje pomiędzy tematami czasu teraźniejszego i czasu przeszłego. Klasy czasownika mogą być produktywne i nieproduktywne (grupy nieproduktywne).

Produktywne grupy czasowników

Klasy produktywne są klasami o takich relacjach tematów formalnych, które są charakterystyczne dla nowo powstałych w języku czasowników. Klasy produktywne są ciągle uzupełniane przez nowe czasowniki.

Rozróżniamy 5 produktywnych klas czasowników. Czasowniki klasy 1-5 należą do koniugacji I, czasowniki klasy 5 - do koniugacji II.

1 klasa

czasowniki z tematem bezokolicznika na -а- i tematem czasu teraźniejszego na -аj-

  • де́лать (= robić) - де́ла(j)ют (= robią)
  • обе́дать (= jeść obiad) - обе́да(j)ют (= jedzą obiad)
2 klasa

czasowniki z tematem bezokolicznika na -е- i tematem czasu teraźniejszego na -еj-

  • уме́ть (= umieć) - уме́(j)ют (= umieją)
  • жале́ть (= żałować) - жале́(j)ют (= żałują)
3 klasa

czasowniki z tematem bezokolicznika na -ова- / -ева- i tematem czasu teraźniejszego na -уj-

  • рисова́ть (= malować) - рису́(j)ют (= malują)
  • танцева́ть (= tańczyć) - танцу́(j)ют (= tańczą)
4 klasa

czasowniki z tematem bezokolicznika na -ну- i tematem czasu teraźniejszego na -н-

  • обману́ть (= okłamać) - обма́нут (= okłamią)
  • кри́кнуть (= krzyknąć) - кри́кнут (= krzykną)
5 klasa

czasowniki z tematem bezokolicznika na -и- i tematem czasu teraźniejszego na miękką spółgłoskę albo spółgłoskę syczącą

  • вари́ть (= gotować) - ва́рят (= gotowią)
  • проси́ть (= prosić) - про́сят (= proszą)
  • лечи́ть (= leczyć) - ле́чат (= leczą)
  • спе́шить (= śpieszyć się) - спе́шат (= śpieszą się)

Nieproduktywne grupy czasowników

Klasy nieproduktywne są klasami o takich relacjach tematów formalnych, na podstawie których nie da się utworzyć nowych czasowników. Klasy nieproduktywne mogą łączyć pojedyncze czasowniki albo obejmować setki czasowników.

Rozróżniamy 12 nieproduktywnych grup czasowników:

  1. дава́ть (= dawać) - даю́т (= dają)
  2. ждать (= czekać) - жду́т (= czekają)
  3. писа́ть (= pisać) - пи́шут (= piszą)
  4. петь (= śpiewać) - пою́т (= śpiewają)
  5. мочь (= móc) - мо́гут (= mogą)
  6. идти́ (= iść) - иду́т (= idą)
  7. éxать (= jechać) - е́дут (= jadą)
  8. хоте́ть (= chcieć) - хотя́т (= chcą)
  9. брать (= brać) - беру́т (= biorą)
  10. жить (= żyć) - живу́т (= żyją)
  11. пить (= pić) - пьют (= piją)
  12. есть (= jeść) - едя́т (= jedzą)
дава́ть (= dawać)
я
даю́
ты
даё́шь
он , она , оно
даё́т
мы
даё́м
вы
даё́те
они
даю́т
ждать (= czekać)
я
жду
ты
ждёшь
он , она , оно
ждёт
мы
ждём
вы
ждё́те
они
ждут
писа́ть (= pisać)
я
пишу́
ты
пи́шешь
он , она , оно
пи́шет
мы
пи́шем
вы
пи́шете
они
пи́шут
петь (= śpiewać)
я
пою́
ты
поё́шь
он , она , оно
поё́т
мы
поё́м
вы
поё́те
они
пою́т
мочь (= móc)
я
могу́
ты
мо́жешь
он , она , оно
мо́жет
мы
мо́жем
вы
мо́жете
они
мо́гут
идти́ (= iść)
я
иду́
ты
идё́шь
он , она , оно
идё́т
мы
идё́м
вы
идё́те
они
иду́т
éxать (= jechać)
я
е́ду
ты
е́дешь
он , она , оно
е́дет
мы
е́дем
вы
е́дете
они
е́дут
хоте́ть (= chcieć)
я
хочу́
ты
хо́чешь
он , она , оно
хо́чет
мы
хоти́м
вы
хоти́те
они
хотя́т
брать (= brać)
я
беру́
ты
берё́шь
он , она , оно
берё́т
мы
берё́м
вы
берё́те
они
беру́т
жить (= żyć)
я
живу́
ты
живё́шь
он , она , оно
живё́т
мы
живё́м
вы
живё́те
они
живу́т
пить (= pić)
я
пью
ты
пьёшь
он , она , оно
пьёт
мы
пьём
вы
пьё́те
они
пьют
есть (= jeść)
я
ем
ты
ешь
он , она , оно
ест
мы
еди́м
вы
еди́те
они
едя́т

Czasowniki ruchu

Wyodrębniamy 14 głównych par czasowników oznaczających przemieszczanie się:

  1. идти́ (= iść) - ходи́ть (= chodzić)
  2. бежа́ть (= biec) - бе́гать (= biegać)
  3. éxать (= jechać) - е́здить (= jeździć)
  4. лете́ть (= lecieć) - лета́ть (= latać)
  5. плыть (= płynąć) - пла́вать (= pływać)
  6. тащи́ть (= taszczyć) - таска́ть (= taszczyć)
  7. кати́ть (= toczyć) - ката́ть (= toczyć)
  8. нести́ (= nieść) - носи́ть (= nosić)
  9. вести́ (= wieść) - води́ть (= wodzić)
  10. везти́ (= wieźć) - вози́ть (= wozić)
  11. ползти́ (= pełznąć) - по́лзать (= pełzać)
  12. лезть (= leźć) - ла́зить/ла́зать (= łazić)
  13. брести́ (= wałęsać się) - броди́ть (= wałęsać się)
  14. гнать (= pędzić) - гоня́ть (= pędzić)

Najczęściej używane czasowniki ruchu:

идти́ (= iść) , ходи́ть (= chodzić) , е́хать (= jechać) , е́здить (= jeździć) , лете́ть (= lecieć) , лета́ть (= latać) , нести́ (= nieść) , носи́ть (= nosić) , везти́ (= wieźć) , вози́ть (= wozić)

Czasowniki ruchu bez przedrostków i z przedrostkami

do najczęściej używanych przedrostków czasownikowych należą по-, при-, у-, вы- i в-.

Przedrostek Podstawowe znaczenie przedrostka Przykłady
по- początek ruchu понести́ (= ponieść) , повезти́ (= powieźć)
при- doprowadzenie ruchu do celu końcowego приéxать (= przyjechać) , принести́ (= przynieść)
у- oddalenie się od kogoś, czegoś, skądś уйти́ (= odejść) , улете́ть (= odlecieć)
вы- ruch z wewnątrz na zewnątrz вы́нести (= wynieść) , вы́exать (= wyjechać)
в- skierowanie ruchu wewnątrz czegoś входи́ть (= wchodzić) , внести́ (= wnieść)
Czasowniki bezprzyimkowe Czasowniki przyimkowe
по- при- у- вы- в-/во-
идти́
iść
пойти́
pójść
прийти́
przyjść
уйти́
odejść
вы́йти
wyjść
войти́
wejść
ходи́ть
chodzić
походи́ть
pochodzić
приходи́ть
przychodzić
уходи́ть
odchodzić
выходи́ть
wychodzić
входи́ть
wchodzić
е́хать
jechać
поéxать**
pojechać
приéxать
przyjechać
уéxать
odjechać
вы́exать
wyjechać
въéxать
wjechać
е́здить
jeździć
пое́здить
pojeździć
- - - -
лете́ть
lecieć
полете́ть
polecieć
прилете́ть
przylecieć
улете́ть
odlecieć
вы́лететь
wylecieć
влете́ть
wlecieć
лета́ть
latać
полета́ть
polatać
прилета́ть
przylatywać
улета́ть
odlatywać
вылета́ть
wylatywać
влета́ть
wlatywać
нести́
nieść
понести́
ponieść
принести́
przynieść
унести́
zabrać
вы́нести
wynieść
внести́
wnieść
носи́ть
nosić
поноси́ть
ponosić
приноси́ть
przynosić
уноси́ть
zabierać
выноси́ть
wynosić
вноси́ть
wnosić
везти́
wieźć
повезти́
powieźć
привезти́
przywieźć
увезти́
odwieźć
вы́везти
wywieźć
ввезти́
wwieźć
вози́ть
wozić
повози́ть
powozić
привози́ть
przywozić
увози́ть
odwozić
вывози́ть
wywozić
ввози́ть
wwozić
wróć do początku